|
Agrega
Beton içerisinde kullanılan ve betonun yaklaşık olarak %60-80′ini oluşturan kırmataş, kum ve çakıl gibi malzemelere agrega denir. Agregalar tane boyutlarına göre ince (kum, kırma kum vb.) ve kaba (çakıl, kırmataş vb.) agregalar olarak ikiye ayrılır.
Agregalar ayrıca; doğal (kum, çakıl, kırmataş) ve yapay (yüksek fırın curufu, genleştirilmiş kil, perlit) olmak üzere farklı iki kökene sahiptir. Ancak her mineral kökenli malzeme veya endüstriyel atık, beton agregası olarak kullanılamaz. Günümüzde agrega kalitesinin, sadece agreganın rengine bağlı olduğuna dair oluşmuş yanlış bir yargı vardır. Halbuki agreganın kalitesini etkileyen, TS 706 EN 12620 standardında belirlenmiş çok sayıda fiziksel ve kimyasal özellikler vardır. Üretimlerimizde kullanılan bütün agregaların, TS 706 EN 12620 standardına uygunluğu deneylerle tespit edilmekte ve kalitenin sürekliliği sağlanmaktadır.
Agregalarda aranan önemli özellikler
Sert, dayanıklı ve boşluksuz olmalıdır.
Zayıf taneler içermemelidir(deniz kabuğu, odun, kömür…).
Basınca ve aşınmaya mukavemetli olmalıdır.
Toz ve toprak gibi betona zarar verebilecek maddeler içermemelidir.
Yassı ve uzun taneler içermemelidir.
Çimentoyla zararlı reaksiyona girmemeleridir.
Agreganın kirli (kil, silt, mil, toz,…) olması aderansı olumsuz etkiler ve ayrıca bu küçük taneler su ihtiyacını da artırır. Beton agregalarında elek analizi, yassılık, özgül ağırlık ve su emme gibi deneyler uygun aralıklarla yapılarak kalite sürekliliği takip edilmelidir.
Agreganın Stratejik Durumu
Betonu oluşturan malzemeler içersinde en yüksek (yaklaşık % 60-80) orana sahip madde agregadır. Doğal agrega kaynakları giderek tükenmekte ve standartlara uygun, temiz, kaliteli örneklerinin bulunması güçleşmekte ve bu nedenle, hazır beton sektöründeki stratejik önemi her geçen gün artırmaktadır. Bu alanda ciddi planlamalar yapılıp, önlemler alınmazsa, yakın gelecekte, agrega ithali bile söz konusu olacaktır. Marmara Bölgesi başta olmak üzere, ülkemizde pek çok taş ocağı “beton agregası” üretme amacıyla faaliyette bulunuyor. Ancak, bunların çok azı yaptığı işin bilincinde, çok azının standartlara uygunluk belgesi, buna uygun donanımı ve kalifiye personeli bulunuyor. Bunlar, beton üreticilerine yararlı olamadıkları gibi, bilinçsiz ve ilkel üretim yöntemleriyle çevreye de onarılmaz zarar veriyorlar. Mevzuattaki karışıklık ve boşluklar da buna eklenince, işin içinden çıkılamaz bir hal alıyor.
Bugün pek çok beton üreticisi kuruluş, piyasadan standartlara uygun kaliteli agregayı, uygun koşullarda temin edemedikleri için yan birimler ya da şirketler kurup, taş ocakları işleterek, agregayı doğrudan üretme yoluna gidiyorlar.
Amaç, yalnızca betonun kendisinin değil, beton karışımına giren çimento dışındaki diğer malzemelerin de (agrega, katkı vb.) kalite sürecini izlemek ve bunu belgelemek; Türkiye Hazır Beton Birliği, üyelerinin; beton karışımına giren ve dışarıdan temin ettikleri tüm malzemelerde standartlara uygunluk belgesi aramalarını, standartlara uygunluğu belgelenmeyen beton karışım malzemelerini tercih etmemelerini öngörüyor.
Agrega üretim ve kullanımında standardizasyonun temini ve sektörde yaşanan sorunların çözülebilmesi açısından Agrega Üreticileri Birliği’nin (AGÜB) olması ve hazır betonda olduğu gibi, agrega üretiminde de, standartlara uygunluğu ve kaliteyi hedefleyen bilinçli üreticilerin bir araya gelmesi sektörün geleceği açısından kuşkusuz önemli bir gelişmedir.
Agrega Tipi ve Birim Hacim Kütlesi
Ağır Agrega≥ 3000 kg/m3, Normal Agrega=2000-3000 kg/m3, Hafif Agrega≤ 2000 kg/m3 ölçülerindedir. Agrega en büyük anma büyüklüğü (Dmax), donatının beton örtü tabakası ve beton eleman kesitinin en küçük boyutu dikkate alınarak belirlenmelidir. Yıkama suyundan veya taze betondan elde edilerek yeniden kazanılmış agrega da beton agregası olarak kullanılabilir.