|
Döküm ve Yerleştirme
Beton Dökümü Başladığında
Her transmikser irsaliyesini betonu basmaya başlamadan önce muhakkak kontrol edin, siparişinize uygun olduğundan, taşıma süresinin geçmediğinden emin olun. Kıvamını gözleyin ve gerekirse çökme deneyiyle kontrol edin. Daha kuru kıvamlı gelen beton için hazır beton firmasıyla irtibat kurun. Soğuk veya sıcak havalarda taze betonun sıcaklığını ölçün.
Teslim edilen betondan, her biri ayrı transmikserden olmak üzere, TS 500 de belirtilen adetlerde küp veya silindir numune alın. Numuneler sayesinde hem birim ağırlıktan (beton miktarından) hem de sınıf dayanımından emin olacağınızı unutmayın. Numunelerinizi alırken, saklarken, kırdırırken ilgili standartlara uyun. Basınç deneyi sonuçlarını TS 500 e göre yorumlayın. Deney sonuçlarını raporlandırın ve saklayın.
Beton Yerleştirilmesi Sırasında Yapılacaklar
Beton, kalıba yüksekten dökülmemelidir (en fazla 1.5 m). Bu ayrışmaya ve kalıbın patlamasına neden olur. Beton yatay tabakalar halinde dökülmelidir. Kolon ve perde gibi düşey elemanlar en az üç defada doldurulmalıdır. Beton yerleştirileceği yere en yakın bölgeye dökülmelidir. Betonu sıkıştırmak için vibratör kullanılmalıdır. Deprem Yönetmenliği’nde vibratör kullanımının zorunlu olduğu unutulmamalıdır. Döküm aşamasında;
Beton, kalıba zarar vermeden ve donatıyı yerinden oynatmadan yerleştirilir,
Beton daima kalıpların ortasına düşey olarak dökülür,
Pompalama esnasında betonu demire ve kalıba çarptırmamak gerekir,
Betonu serbest olarak 1,5 m den fazla yüksekten düşürmemek, 3 m den fazla yaymamak gerekir. Yüksek kolon ve perdelerde beton, yanlarda bırakılan ceplerden yerleştirilir,
Kolon ve perdede cep bırakılmamışsa, beton kolon ve perdenin hemen kenarından karşılıklı iki kürekle kalıbın içine dökülür. Kolon ve perdede cep bırakılmamışsa, bunların içine konulacak pompa hortumunun çapına uygun, plastik boru vasıtası ile beton dökülür. Yukarıdaki işlemlerin hiçbiri yapılamıyorsa kolon ve perdenin hemen yakınına, döşemeye betonu yıkarak karşılıklı iki kürekle kalıbın içine dökülür,
Ortalama 50 cm tabaka kalınlıklarında ve 50 cm aralıkla demirleri saramadan yüzey parlaklığı kayboluncaya kadar, beton vibratörle sıkıştırılır. Önceki taze beton tabakasına 15 cm daldırılır. Vibratör yüzeye dik olarak daldırılır. Ayrışmaya sebep olacağını için fazla vibrasyondan kaçınılması gerekir. Şişleme, tokmaklama ile sıkıştırma ancak vibratör kullanımının uygun olmadığı durumlarda yapılır (dar kesit, sık donatı) ve akıcı kullanılır,
Eğik yüzeylerde sıkıştırma işlemine beton kalınlığının az olduğu yerden başlanır,
Geniş yüzeylerde mastarlamadan sonra ahşap mala perdahı için yüzey parmaklığının kaybolması beklenir, Yüzey çatlaklarını önlemek için gerekirse ikinci kez mala perdahı yapılır,
Beton dökümünün üretiminden itibaren iki saat içinde bitirilmesi gerekmektedir. Betonu yeterli derece katılaşıncaya kadar sıcaktan, soğuktan, kurumadan, sağanak yağmurdan, selden ve yapıyı tehlikeye sokacak titreşim ve sarsıntılardan korumak gerekir,
Beton mastarlandıktan hemen sonra üzerine kaneviçe çuval bezi serilip sürekli ıslatılarak ya da kimyasal kür malzemesi püskürtülmek suretiyle en az 3 gün küre tabi tutulur,
Örtülmüş çuval bezlerinin sulanması esnasında beton yüzünün sıcaklığı ve suyun sıcaklığı mümkün olduğu kadar birbirine yakın olmalıdır.
Soğuk Havada Beton Dökerken Alınacak Önlemler
Birbirini izleyen üç günlük sıcaklık ortalamasının +5°C dereceden az olması durumunda, soğuk havaya karşı önlemler alınması gerekir. Beton sipariş edilirken hava koşullarının betona etkisi düşünülmelidir. Gelen betonun sıcaklığı kontrol edilmelidir. Yağışlı hava koşullarında özellikle saha ve tabliye beton dökümleri, şayet önlem alınamıyorsa ertelenmelidir.
Önceden uygun önlemler (beton döküm alanının dış ortamdan izole edilmesi ve ısıtılması gibi) alınabiliyorsa devam edilebilir. Şantiyede, betonu yerleştirirken ya da yerleştirdikten sonra erken sürede donmaya karşı koruyacak gerekli malzeme ve ekipman bulundurulmalıdır. Genelde yalıtkan battaniyeler ve plastik örtüler kullanılır. Köşe ve uç noktalar ısı kaybına en hassas yerler olduğu için daha fazla önlem gerektirirler. Koruyucu ısı yalıtım malzemeleri kaldırılırken ani sıcaklık değişimi olmamasına dikkat edilmelidir.
Bütün kimyasal reaksiyonlar gibi, çimentonun hidratasyonu da sıcaklık azaldıkça yavaşlar. Dolayısıyla, betonun dayanım kazanma hızı da düşük sıcaklıklarda azalır ve ortam sıcaklığı yaklaşık 0 C nin altına düştüğünde de pratik olarak durur. Ayrıca taze beton donduğunda gözeneklerindeki su da donarak buz mercekleri oluşturur ve betonun yapısı tahrip olur.
Don beklentisi olan günlerde mümkünse döküm ertelenmeli, +5 C nin altında, branda vb. malzeme ile örtülmeli, gerekiyorsa kalıba ısı verme gibi betonu koruyucu önlemler alınmalıdır. Taze beton sıcaklığını denetim altında tutup kalıp içerisindeki kar ve buzları temizleyerek betonudondan koruyan kimyasal katkılar (Priz hızlandırıcı katkılar) kullanılmalıdır.
Sıcak Havada Beton Dökerken Alınacak Önlemler
Esas itibarıyla, sıcak havada beton dökülmesinde karşılaşılan problemler soğuk havada karşılaşılanların tersidir. Sıcak havada beton dökümünde en sık rastlanan sorun, dökümü izleyen birkaç saat içinde oluşmaya başlayan büzülme (rötre) ve oturma çatlaklarıdır.
Bu çatlakların önüne geçebilmek için betonda su kaybını(buharlaşmayı) engellemek gerekir. Taze betonda su ne kadar az ise buharlaşma da o kadar az olur ve dolayısıyla buharlaşan suyun yerinde o kadar az boşluk kalır. Betona sonradan gereksiz yere eklenmiş su, bu bakımdan da zararlıdır.
Birbirini izleyen üç günlük sıcaklık ortalamasının +30°C dereceden fazla olması durumunda sıcak havaya karşı önlemler alınması gerekir. Sıcak havada beton dökümünde dikkat edilmesi gereken önlemler şu şekilde sıralanabilir:
Beton dökülecek zemin ıslatılıp suya doygun hale getirilir. Bu sayede taze betondaki suyun zemince emilmesi engellenir. Kalıplar ve donatılar nemlendirilir.
Aşırı rüzgar var ise döküm yeri etrafına rüzgar kırıcı yerleştirilebilir.
Gölgelik kullanılarak beton güneş ışığından korunabilir.
Tüm işçiler ve gerekli ekipmanlar beton dökümü için hazır bulundurulur.
Gün içinde sıcaklığın azaldığı saatlerde beton dökümü yapılmalıdır.
Beton sıcaklığı sürekli olarak kontrol edilmelidir.
Aşırı vibrasyon yapılmamalıdır.
Döküm en kısa sürede gerçekleştirilmelidir.
Bitirme işlemi yüzeyde terleyen su kalmayınca hemen yapılmalıdır.
Beton yüzeyinin kurumasını önlemeye yönelik önlemler hemen alınmalıdır.
Özellikle sıcak hava koşullarında önceden tedbir alınmadığı takdirde hazır beton, santralden şantiyeye gelinceye kadar ve döküme başlayacağı zamana kadar buharlaşma nedeniyle karışımındaki sudan kaybeder. Bu kayıp, betonun işlenebilirliğini azalttığı gibi uygulamalarda zorluklara neden olur. Bu durumdan kurtulmanın yolu; santralde sıcak hava koşulları dikkate alınarak su ve katkı ayarlaması yapılır. Gerekirse şantiyede akışkanlaştırıcı katkı katılabilir.
Sıcak havalarda beton sıcaklığı +32 C nin üstüne çıktığında beton dökülmesi sakıncalıdır. Erken priz alan çimentoların kullanımından kaçınılmalı, mümkünse hidratasyon ısısı düşük çimentolar tercih edilmelidir. Mümkün olduğunca günün serin saatlerinde, imkanı varsa gece döküm yapılmalıdır. Taze beton yüzeyini naylon veya telis ile örterek su kaybı engellenmelidir.
Betona Fazla Su Vermenin Zararları
Beton, şantiyeye vardığında S3 kıvamında (10-15 cm) olmalıdır. Bu kıvamdaki beton şantiyede rahat işlenebilecek beton demektir. Ama beton daha rahat işlensin diye maalesef inşaatlarda gereksiz yere fazladan su ilavesi yapılmaktadır. Bu fazladan ilave edilen su büyük ölçüde betonun mukavemetini düşürmektedir. Betona %20 fazla su ilave edilirse %30 mukavemet azalması, %30 fazla su ilave edilirse %50 mukavemet azalması, %100 fazla su ilave edilirse %80 mukavemet azalması olur.